Łódź | Iluminacja pałacu Izraela Poznańskiego

Pałac Izraela Poznańskiego jest „największą i najefektowniejszą łódzką rezydencją o bogatej historii i wysokiej jakości architekturze”. Nie bez powodu nazywany jest „Łódzkim Luwrem”. Powstawał w latach 1888- 1903 jako największa rezydencja fabrykancka w Polsce. W 2015 rozporządzeniem Prezydenta RP, pałac zyskał status  pomnika historii. Obecnie jest siedzibą Muzeum Miasta Łodzi. W latach 2017 -2019 roku zabytek ten został zrewitalizowany. W tym czasie opracowany został również projekt iluminacji zewnętrznej, zrealizowany we wrześniu 2020 roku. Oświetlenie Pałacu Izraela Poznańskiego okazało się niemałym wyzwaniem.

Proces projektu rozpoczęła gruntowna analiza historyczna, przestrzenna, architektoniczna, funkcjonalna, możliwości montowania sprzętu, a także wykonane zostały pomiary: fotometryczne wpływu oświetlenia ulicznego na budynek i jego otoczenie, pomiary współczynnika odbicia materiałów elewacji. Uzyskano również wytyczne konserwatorskie z Biura Miejskiego Konserwatora Zabytków a także zebrano wskazówki z „zespołu roboczego” złożonego również z biur: VIK-BUD, ZIM Łódź, ZDIT Łódź, Nadzór Inspektorski projektu, biuro architektoniczne Arta i innych. Wytyczne konserwatorskie zakładały przede wszystkim całkowity brak jakiegokolwiek sprzętu na elewacji.

Podstawowe parametry oświetleniowe w projekcie –  jak średnia luminancja obiektu, temperatury barwowe, charakter iluminacji, zostały przyjęte zgodnie z parametrami zapisanymi w Masterplanie Oświetlenia Miasta Łodzi. To rozbudowany dokument zawierający wytyczne oświetleniowe dla centrum miasta, m.in. różnicujący oświetlenie czterech grup obiektów: kamienic, willi i pałaców, obiektów sakralnych oraz architektury przemysłowej.

Wytyczne konserwatorskie oraz możliwości mocowania reflektorów zdeterminowały zalewowy sposób iluminacji ścian oraz mieszany sposób iluminacji dachów. Biorąc pod uwagę fakt, że zabytkowy pałac znajduje się przy bardzo ruchliwym (obok centrum „Manufaktura”) skrzyżowaniu wielopasmowych ulic Zachodniej oraz Ogrodowej, w otoczeniu torowisk, dróg rowerowych i chodników, bez możliwości postawienie dedykowanych słupów, opracowanie realnej koncepcji było niemałym wyzwaniem.

Mimo to, w oparciu o te wymagania powstało łącznie cztery odmienne koncepcje oświetlenia, z których wspomniany „zespół roboczy” docelową. Koncepcja zakłada stworzenie spójnej, dostojnej iluminacji – bez zbędnego nadmiaru środków wyrazu, czytelnie eksponującej architekturę i styl obiektu – o odpowiednim kontraście w relacji do otoczenia – poprzez hierarchizację jasności elewacji.

Główna bryła pałacu utrzymana jest w stylu eklektycznym z przewagą motywów charakterystycznych dla neorenesansu włoskiego i francuskiego oraz oczywiście neobaroku. Według zaplanowanej hierarchii – to właśnie ta, najstarsza część rezydencji, powinna posiadać największą luminancję (jasność) – szczególnie od strony wschodniej. Wynika to z faktu możliwości obserwacji elewacji od tej strony –  z dalekich odległości obserwacji. Dla pokazania większej plastyczności bryły, tektoniki , sąsiadującą z nią elewację południową zaplanowano oświetlić nieco słabiej. Natomiast słabsze oświetlenie przewidziano dla dobudowanych później do głównej bryły – skrzydeł bocznych pałacu. Aby zminimalizować ryzyko olśnienia koncepcja zakładała skierowanie światła głównie w górne partie elewacji, natomiast podstawę obiektu rozjaśniać powinny latarnie uliczne.

Oświetlenie charakterystycznych dachów zaplanowano poprzez oświetlenie rysujące – reflektorami umieszczonymi na dachu wzbogacone światłem dopełniającym ze sprzętu umieszczonego na latarniach ulicznych.

Zakładana temperatura barwowa światła została zróżnicowana: ściany zaplanowano oświetlić ciepłym światłem 3000K stosowanym również w dopełniających iluminację –  latarniach ulicznych. Natomiast neutralne światło białe wyeksponuje naturalną barwę blachy dachowej. Całość stworzy spójny i czytelny efekt bez akcentów na elewacji.

Proces rozpoczęto w przestrzeni cyfrowej od przygotowania modelu 3D Pałacu. Został przygotowany model cyfrowy rezydencji. Następnie zostały wprowadzone pliki fotometryczne symulujące świecenie realnego sprzętu, po czym kolejno testowano rozwiązania różnych producentów. Po wykonaniu kilkudziesięciu wizualizacji opartych na realnym sprzęcie, oraz dyskusji wyników, zostało wypracowane rozwiązanie.

Podczas prób na obiekcie badano np. wpływ świata o rożnych temperaturach barwowych – na wygląd na blachy dachowej, ostatecznie zebrani zdecydowali na zgodne z pierwotnymi planami światło 4000K.

Aby iluminować najbardziej wyeksponowaną część pałacu, czyli elewacje od ul. Zachodniej, należało reflektory umieścić na słupach oddalonych nawet do 50 metrów od elewacji – świecąc ponad drogą o łącznie pięciu pasach ruchu, torach tramwajowych, chodniku i drodze rowerowej. Dlatego szczególną uwagę poświęcono bezpieczeństwu – ograniczeniu olśnienia. Została przeprowadzona dodatkowa, specjalna próba oświetlenia poświęcona tylko temu aspektowi. Po przetestowaniu wielu przetestowanych reflektorów zdecydowano o zastosowaniu wąsko świecących reflektorów wyposażonych w podwójne osłony oświetleniowe. Zespół roboczy oceniający olśnienie uznał –  że zastosowane rozwiązanie spowodowało skuteczną ochronę kierowców i pieszych przed olśnieniem.

Projekt został zrealizowany poprzez zastosowanie łącznie ze 101 urządzeń oświetleniowych opartych na technologii LED z których 53 stanowią linie świetlne umieszczone na dachu oraz 48 reflektorów umieszczonych: również na dachu oraz na słupach.